Theth w Górach Północnych to miejsce, które na długo pozostaje w pamięci. Ta niewielka górska osada skrada serca odwiedzających. Piękne widoki, tradycja i górskie szlaki – witajcie w Theth!
Kościół w centrum wsi jest nierozerwalnie związany z historią wioski. Wg legendy Theth zostało założone przez katolików, którzy osiedlili się w tej niegdyś niedostępnej dolinie po to, by swobodnie wyznawać swoją religię. Kościół zbudowany w 1892 roku był jednym z pierwszych budynków we wiosce, a dziś jest niekwestionowanym jej symbolem.
Początkowo przy kościele stał także budynek, w którym mieszkał wikariusz – ojciec Shtjefen Gjeçovi. w 1917 roku zaczął uczyć dzieci pisać i czytać w języku albańskim. Później szkołę prowadzili kolejni księża. W 1967 – po zniszczeniu wieży i dzwonu – świątynię ostatecznie zamknięto, a budynek został zmieniony na ośrodek zdrowia. W latach 90-tych odbudowę kościoła w dawnej formie sfinansowali mieszkańcy Theth, którzy wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych.
Tuż obok Kościoła znajdziemy cmentarz, na którym spoczywa Robert Elsie – pisarz, tłumacz, interpretator i specjalista w dziedzinie studiów albańskich. Od 1978 Elsie odwiedzał Albanię kilkakrotnie. Podróże naukowe i zainteresowanie dialektami albańskimi umożliwiły mu nawiązanie kontaktu z Albańczykami z różnych stron świata oraz dokonanie dziesiątek nagrań języka albańskiego, a także pozwoliły na przetłumaczenie największych albańskich dzieł literackich. Był autorem około 60 książek o Albanii wydanych w językach angielskim, albańskim i niemieckim.
W głębi wioski znajduje się Wieża Odosobnienia – miejsce ściśle związane z historią wioski i całej północnej Albanii. Budowla powstała w XIX wieku i miała charakter obronny. W wieży tej chronili się ścigani przez gjakmarrię – przewidzianą Kanunem krwawą zemstę rodową.
Kanum to zbiór albańskiego tradycyjnego prawa zwyczajowego. Choć przez wiele wieków przekazywany tylko ustnie, sprawował niezachwianą i niepodważalną władzę. Najbardziej znanym jest Kanum Lekë Dukagjiniego, ale nie jedynym. Istnieją też inne np. Kanun Skanderbega, Kanun Laberii. Kanun regulował wszystkie aspekty życia albańskiego społeczeństwa. Prawo własności, małżeństwo i rodzina, praca, honor zasady sądzenia i gościnność to tylko kilka pojęć, o których mówi Kanun.
Wieżę Odosobnienia można zwiedzać, a po wnętrzach oprowadza sam jej właściciel. Jeśli chcesz poczytać o Kanonie jeszcze przed wizytą w Theth, polecam “Krew za krew” – książkę największego współczesnego pisarza albańskiego Ismaila Kadarego. Autor w przedstawionej historii, w niezwykle przystępny sposób tłumaczy czym był Kanun i jak wpływał na życie albańskich górali.
Theth jest miejscowością położoną w cudownych okolicznościach przyrody, w sercu Alp Albańskich słynących z tras trekkingowych, więc warto z tego skorzystać i wybrać się na lekki treking, na którego końcu czeka przepiękny wodospad.
Szlak rozpoczyna się tuż koło wieży odosobnienia i oznaczony jest biało-czerwonymi znakami. Jego początkowy odcinek prowadzi obok koryta rzeki Theth, w kanonie, nad którym górują okoliczne szczyty. Po drodze przechodzimy obok zabudowań w stylu charakterystycznym dla regionu, gdzie można przysiąść na krótki odpoczynek i wypić kawę. Druga część trasy prowadzi w cieniu lasu, aż do kaskad. Tam zaczyna się ostatni odcinek, bardziej stromy, ale na szczęście krótki, na którego końcu czeka wodospad. Spacer z wioski zajmuje ok. 40 minut w jedną stronę. Do przejścia jest jedynie 2 km, a wspinaczka to niewiele ponad 100 metrów w górę.
Wodospad Grunas znajduje się na wysokości około 850 m n.p.m. na zboczu doliny Theth. Ma około 25 metrów wysokości, choć polskie przewodniki dają mu nawet 30 metrów. Smukła kaskada spada tu z krawędzi wapiennych skał, tworząc u ich podnóża naturalny basen. Woda w nim jest lodowata, jednak są tacy, którzy chętnie zaznają w niej kąpieli. Wodospad oraz znajdujący się poniżej kanion w 2002 roku uznane zostały za pomnik przyrody. To jedna z nielicznych tego typu atrakcji przyrodniczych w okolicy, która w upalne dni daje tak cenne chwile wytchnienia oraz orzeżwienia.
Theth to miejsce, które potrafi zachwycić. To idealny kierunek dla fanów gór, historii i natury. Malownicze szlaki, tradycyjna architektura oraz spektakularne widoki czynią to miejsce wyjątkowym i zdecydowanie powinno znaleźć się w planie zwiedzania północnej części Albanii.
Więcej o Theth, jego atrakcjach i trekkingu do wodospadu Grunas znajdziesz w wyróżnionych relacjach na https://www.instagram.com/gjirokastrapl/
